Frá janúar 2024 verða öll sænsk sveitarfélög að bjóða upp á frumkortlagningu fyrir þá íbúa sem óska eftir að fá kunnáttu sína kortlagða fyrir frekara nám, mat á raunfærni og/eða stöðuprófum í komvux. Það er nú skylda samkvæmt lögum um skóla.
Grunnhugmyndin er sú að enginn ætti að þurfa að afla sér þekkingar sem hún/hann býr þegar yfir. Þess í stað eiga íbúar að fá upplýsingar, sem greiða þeim viðeigandi leið í gegnum menntakerfið. Þá er jafnframt stefnt að því að íbúarnir fái innsýn í mat á raunfærni og komist þannig að því hvort það henti þeim.
Meðal þeirra sem hafa fengið fyrstu kortlagningu á vegum sveitarfélags er Sara Parmkrans.
Námsráðgjafar framkvæma kortlagningu
Sara Parmkrans hefur unnið sem matreiðslumaður og yfirmatreiðslumaður á veitingastað. Snemma árs 2024, eftir tímabundið veikindaleyfi, var hún reiðubúin að hefja störf að nýju og sá tækifæri sem matráður á leikskólanum í Gävle. Starfið myndi henta henni, því sem einstæð móðir varð hún að vinna á daginn. Þrátt fyrir að hún væri reyndur kokkur þá neitaði sveitarfélagið að ráða hana.
Söru skorti formlega menntun, sem var krafa frá sveitarfélaginu Gävle. Þegar henni var neitað um vinnu þurfti hún að finna lausn.
– Við hvað á ég að vinna? Það eina sem ég get gert er að vinna sem kokkur og matreiðslumaður. Krafa þeirra var skýr; ég yrði að hafa menntun, segir Sara Parmkrans.
Námsráðgjafi í heimabyggð fór með Söru yfir fyrri menntun og starfsreynslu. Söru var tjáð að með raunfærnimati innan komvux gæti hún fengið mat og viðurkenningu á þekkingu sinni. Markmiðið var að á þann hátt yrði hún hæfur umsækjandi um starf matráðs í leikskólanum.
Hlutverk námsráðgjafans felur líka í sér, skipulagningu og framkvæmd mats á raunfærni. Gott samstarf námsráðgjafa og fræðsluaðila er forsenda þess að matið beri árangur.
Raunfærnimat hjá komvux
Eftir frumkortlagningu námsráðgjafans varð ljóst að það yrði Carina Wall, verkmenntakennari, og samstarfsfólk hennar sem myndu framkvæma mat á raunfærni Söru í Läroviken, fullorðinsfræðslunni í Sandvik.
Carina Wall segir að hjá komvux hafi verið hafist handa með ítarlegri könnun á færni Söru, með viðtali, til að kynna sér betur hvaða færni hún hefði þegar aflað sér. Út frá niðurstöðum ítarlegrar kortlagningar gerðu Carina og samstarfsmenn hennar síðan áætlun. Í henni fólust bæði fræðilegir og verklegir þættir sem þyrfti að fara yfir til þess að ljúka matinu.
– Til dæmis var um að ræða að útbúa þriggja rétta à la carte hádegisverð, klassískan heimilismat fyrir mikinn fjölda og heilsdagsráðstefnu með skipulagningu matseðla, framreiðslu, matreiðslu og borðlagningu, segir Carina Wall.
Hún segir ennfremur að í matinu hafi verið gengið út frá kjarna námskeiðslýsinga en nokkrum námskeiðum hafi verið hnýtt saman eftir þemum. Þannig væri hægt að meta mörg atriði samtímis.
Raunfærnimat Söru Parmkran hjá komvux var virkilega umfangsríkt en í því fólst jafnframt spennandi áskorun.
– Ég var taugaóstyrk og það er svo fyndið að vera áhyggjufullur yfir einhverju jafn hversdagslegu, segir Sara Parmkrans. En ég var að gangast undir próf og það var fylgst með mér hvert augnablik. Mér finnst það æðislegt. Það var eins og matreiðslumeistarinn væri að fylgjast með því sem ég var að gera, segir Sara.
En matsferlið gekk vel og Carina Wall segir okkur að það séu nokkrir þættir sem gera það að verkum að raunfærnimat gagnist.
Mikilvæg hæfni matsaðila
Brýnt er að matsaðili hefi starfað nógu lengi í faginu til að skilja fagmálið, að sögn Carinu Wall. Hún leggur áherslu á að raunfærnimatið sé ferli sem jafnframt gerir kröfur til þátttakandans.
– Það er mikilvægt að viðkomandi skilji að raunfærnimat krefst bæði tíma og einbeitingar, segir Carina Wall.
Að auki leggur hún áherslu á þrjá mikilvæga þætti almennrar hæfni matsþegans. Mikilvægt er að viðkomandi geti:
- átt góð samskipti við matsaðilann
- skynjað og leyst vandamál sem koma upp í raunfærnimati
- gert áætlun og skipulagt tíma sinn. Í raunfærnimati felast bæði hagnýt og fræðileg verkefni og mikilvægt að jafnvægi ríki á milli þeirra
Sara Parmkrans er skrafhreifin, skipulögð og lipur; það er augljóst þegar við tölum við hana. Löng reynsla hennar af faginu átti sennilega líka þátt í árangursríku raunfærnimati.
Ástríða hennar og drifkraftur skín í gegn þegar hún talar um starfið og samskiptin við börnin sem borða matinn hennar. Það veitir henni lífsfyllingu að veita börnunum innblástur hvað varðar mat og að hún hefur náð markmiði sínu í að verða matráður á leikskóla. Og hún veit hvað hún telur mikilvægt til að raunfærnimat á hennar sviði gangi vel.
– Þú verður einfaldlega að hafa ástríðu fyrir matreiðslu. Þú þarft sjálfur að elska mat. Þú verður að vera fróður um grænmetisrétti, hugsaðu öðruvísi um laktósa. Það eru svo margar vörur núna sem veita tækifæri til að útbúa sérfæði. En það sem skiptir mestu er að hafa ástríðu fyrir mat og eldamennsku, segir Sara Parmkrans.
Krækjur:
- Skipuleggja vinnu við kortlagningu, raunfærnimat og próf til vottunar, hjá Menntamálastofnun (á sænsku).
- Stjórnarfrumvarp 2021/22:123 Raunfærnimat fyrir framboð á færni og ævinám hjá sænsku ríkisstjórninni (á sænsku)
